Dental and Medical Problems

Dent Med Probl
Index Copernicus (ICV 2021) – 132.50
MEiN – 70 pts
CiteScore (2021) – 2.0
JCI (2021) – 0.5
Average rejection rate (2022) – 79.69%
ISSN 1644-387X (print)
ISSN 2300-9020 (online)
Periodicity – quarterly

Download PDF

Dental and Medical Problems

2011, vol. 48, nr 1, January-March, p. 67–73

Publication type: review article

Language: Polish

Wpływ statusu estrogenowego na tkankę kostną szczęki i żuchwy – przegląd piśmiennictwa

Influence of Estrogenic Status on Mandibular and Maxillary Bone Tissues – Review of the Literature

Agnieszka Srebrzyńska-Witek1,, Rafał Koszowski1,

1 Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej w Bytomiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach

Streszczenie

Prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego jest regulowane między innymi przez układ dokrewny. W jego skład wchodzi wiele gruczołów wewnątrzwydzielniczych oraz wyspecjalizowanych grup komórek, które wytwarzają zespół substancji zwanych hormonami. Hormony wykazując działanie hamujące lub pobudzające, mają wpływ na wiele procesów biochemicznych organizmu, zapewniają homeostazę. U kobiet w okresie okołoi pomenopauzalnym ze względu na wygaśnięcie wewnątrzwydzielniczej funkcji jajników dochodzi do zmniejszenia stężenia hormonów estrogenowych. Prowadzi to do wielu implikacji ogólnoustrojowych, włączając negatywny wpływ na metabolizm tkanki kostnej. Autorzy przedstawili aktualny stan wiedzy na temat wpływu niedoboru estrogenów na tkankę kostną szczęki i żuchwy kobiet w okresie okołoi pomenopauzalnym. Przytoczono zarówno wyniki doświadczeń na zwierzętach, jak i opisy obserwacji zmian gęstości tkanki kostnej u ludzi w przypadku zmniejszonego stężenia estrogenów. Podsumowano doniesienia badające powiązania osteoporozy ogólnoustrojowej wynikającej z niedoborów hormonów płciowych ze zmianami dotyczącymi tkanki kostnej wyrostków zębodołowych szczęk i części zębodołowej żuchwy. Uwzględniono mnogość czynników miejscowych, takich jak jakość i liczba zębów oraz obecność obciążenia czynnościowego wpływających na strukturę szczęki i żuchwy.

Abstract

Endocrine system helps body to function properly. The system is made up of a series of ductless glands and specialized groups of cells that produce chemical substances called hormones. Hormones regulate many biochemical processes of an organism through inhibitory or stimulating activity, thus contributing largely to homeostasis. Women in perimenopausal or post-menopausal age often experience a decrease in estrogenic hormone concentration due to discontinued endocrinological activity of the ovaries. This leads to a number of systemic implications, including negative effect on bone tissue metabolism. The authors present the current state of knowledge about the effect of estrogen deficiency on mandibular and maxillary bone tissue in perimenopausal and post-menopausal women. Experiments on animals and observations concerning changes in human bone tissue density caused by reduced estrogen concentration are described. Reports on relationship between systemic osteoporosis resulting from deficiency in sex hormones and bone tissue changes in maxillary alveolar processes or alveolar parts of the mandible are reviewed. Finally, some local factors, like quality and quantity of preserved teeth or the presence of functional load affecting mandibular and maxillary structures, are discussed.

Słowa kluczowe

Słowa klucze: hormonalna terapia zastępcza, układ stomatognatyczny, menopauza, gęstość kości.

Key words

hormone replacement therapy, stomatognathic system, menopause, bone density

References (44)

  1. Friedlander A.H.: The physiology, medical management and oral implications of menopause. J. Am. Dent. Assoc. 2002, 133, 73–81.
  2. Skałba P.: Leczenie hormonalne kobiet z niewydolnością jajników, zespołem pokastracyjnym oraz w okresie okołoi pomenopauzalnym – wskazania i przeciwskazania. Hormonalna terapia zastępcza. PZWL, Warszawa 2005, 17–50.
  3. Orłowska-Szuflet O., Szuflet A.: Wpływ hormonalnej terapii zastępczej na stan wyrostka zębodołowego u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Stomatol. Współcz. 2000, 7, 5, 25–28.
  4. Eliasson L., Carlénb A., Lainec M., Birkheda D.: Minor gland and whole saliva in postmenopausal women using a low potency oestrogen (oestriol). Arch. Oral Biol. 2003, 48, 511–517.
  5. Kaczmarek U., Pietkiewicz-Rzepa A., Pietkiewicz A.: Hormonalna terapia zastępcza a środowisko jamy ustnej. Magazyn Stomatol. 2004, 14, 2, 15–17.
  6. Bakalczuk M., Bakalczuk Sz., Różyło T., Kleinrok J.: Wpływ hormonalnej terapii zastępczej na kość wyrostka zębodołowego u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Prz. Menopauz. 2006, 5, 47–50.
  7. Becker W., Hujoel P., Becker B., Willingham H.: Osteoporosis and implant failure: an exploratory case-control study. J. Periodontol. 2000, 71, 625–631.
  8. Rahnama M.: Zmiany stężenia interleukiny 6 w surowicy i ślinie kobiet w okresie pomenopauzalnym. Doniesienie wstępne. Czas. Stomatol. 2001, 54, 723–728.
  9. Huang A.J., Ettinger B., Vittinghoff E., Ensrud K.E., Johnson K.C., Cummings S.R.: Endogenous estrogen levels and the effects of ultra-low-dose transdermal estradiol therapy on bone turnover and BMD in postmenopausal women. J. Bone Miner. Res. 2007, 22, 1791–1797.
  10. Rusiniak-Kubik K., Wojtyńska E., Mierzwińska-Nastalska E., Weimert I., Gawor E., Nawrocka-Furmanek J., Glinkowski W.: Badania resorpcji podłoża protetycznego, stanu narządu żucia oraz potrzeb leczniczych pacjentek z osteoporozą. Protet. Stomatol. 2008, 58, 408–418.
  11. Patullo I. M., Takayama L., Patullo R.F., Jorgetti V., Pereira R.M.: Influence of ovariectomy and masticatory hypofunction on mandibular bone remodeling. Oral Dis. 2009, 15, 580–586.
  12. Stagraczyński M., Męczekalski B.: Ocena gęstości tkanki kostnej żuchwy – znaczenie w aspekcie diagnostyki osteoporozy. Prz. Menopauz. 2007, 6, 166–169.
  13. Von Wowern N.: General and oral aspects of osteoporosis: a review. Clin. Oral Invest. 2001, 5, 71–82.
  14. Mellado-Valero A., Ferrer-García J.C., Calvo-Catalá J., Labaig-Rueda C.: Implant treatment in patients with osteoporosis. Med. Oral Patol. Oral Cir. Bucal. 2009, 15, 52–57.
  15. Hohlweg-Majert B., Schmelzeisen R., Pfeiffer B.M., Schneider E.: Significance of osteoporosis in craniomaxillofacial surgery: a review of the literature. Osteoporos. Int. 2006, 17, 167–179.
  16. Chesnut Ch.: The relationship between skeletal and oral bone mineral density: an overview. Ann. Periodontol. 2001, 6, 193–196.
  17. Pluskiewicz W.: Rola lekarza stomatologa w ocenie zagrożenia osteoporozą. Magazyn Stomatol. 2005, 15, 1, 12–14.
  18. Androsz O., Jakubas-Kwiatkowska W., Blachowicz A., Górska R., Franek E.: Ocena stopnia zaawansowania choroby przyzębia u pacjentek z osteoporozą w zależności od stosowanej hormonalnej terapii zastępczej i przyjmowanych leków. Doniesienie wstępne. Nowa Stomatol. 2006, 11, 93–96.
  19. Kulikowska-Bielaczyc E., Gołębiewska M., Preferansow E.: Stan podłoża kostnego żuchwy u pacjentek po menopauzie z częściowymi brakami uzębienia. (cz. I). Protet. Stomatol. 2007, 57, 13–20.
  20. Skrzypkowski A.: Możliwość wykorzystania stomatologicznych zdjęć pantomograficznych w diagnostyce osteoporozy. Pol. Prz. Med. Lot. 2006, 12, 257–264.
  21. Gołębiewska M., Kulikowska-Bialaczyc E., Kaczyńska H.: Zmiany w obrębie narządu żucia w przebiegu osteoporozy pomenopauzalnej u kobiet na podstawie przeglądu piśmiennictwa. Protet. Stomatol. 1998, 48, 70–73.
  22. Ejiri S., Tanaka M., Watanabe N., Anwar R.B., Yamashita E., Yamada K., Ikegame M.: Estrogen deficiency and its effect on the jaw bones. J. Bone Miner. Metab. 2008, 26, 409–415.
  23. Shibli J.A., Aguiar K.C., Melo L., Ferrari D.S., D’Avila S., Iezzi G., Piattelli A.: Histologic analysis of human peri-implant bone in type 1 osteoporosis. J. Oral Implantol. 2008, 34, 12–16.
  24. Gołębiewska M., Boczoń S., Sierakowski S.: Badania zależności między ogólnym stanem kośćca a żuchwą u kobiet w wieku pomenopauzalnym. Protet. Stomatol. 1999, 49, 239–246.
  25. Kulikowska-Bielaczyc E., Gołębiewska M., Preferansow E.: Stan podłoża kostnego żuchwy u pacjentek po menopauzie z całkowitymi brakami uzębienia. (cz. II). Protet. Stomatol. 2007, 57, 21–26.
  26. Dao T.T.T., Anderson J.D., Zarb G.A.: Is osteoporosis a risk factor for osseointegration of dental implants? Int. J. Oral. Maxillofac. Implants 1993, 8, 137–144.
  27. Bałczewska E.: Radiomorfometryczne wskaźniki żuchwy u kobiet z chorobami przyzębia i obniżoną gęstością mineralną kośćca. Czas. Stomatol. 2006, 59, 5–11.
  28. Payne J.B., Reinhardt R.A., Nummikoski P.V., Dunning D.G., Patil K.D.: The association of cigarette smoking with alveolar bone loss in postmenopausal females. J. Clin. Periodontol. 2000, 27, 658–664.
  29. Binte A. R., Tanaka M., Kohno S., Ikegame M., Watanabe N., Nowazesh Ali M., Ejiri S.: Relationship between porotic changes in alveolar bone and spinal osteoporosis. J. Dent. Res. 2007, 86, 52–57.
  30. Holahan Ch.M., Koka S., Kennel K.A., Weaver A.L., Assad D.A., Regennitter F.J., Kademani D.: Effect of osteoporotic status on the survival of titanium dental implants. Int. J. Oral Maxillofac. Implants 2008, 23, 905–910.
  31. Klemetti E.: A review of residual ridge resorption and bone density. J. Prosthet. Dent. 1996, 75, 512–514.
  32. August M., Chung K., Chang Y., Glowacki J.: Influence of estrogen status on endosseous implant osseointegration. J. Oral Maxillofac. Surg. 2001, 59, 1285–1289.
  33. Civitelli R., Pilgram T.K., Dotson M., Muckerman J., Lewandowski N., Armamento-Villareal R., Yokoyama-Crothers N., Kardaris E.E., Hauser J., Cohen S., Hildebolt C.F.: Alveolar and postcranial bone density in postmenopausal women receiving hormone/estrogen replacement therapy. A randomized, doubleblind, placebo-controlled trial. Arch. Intern. Med. 2002, 162, 1409–1415.
  34. Jeffcoat M.: The association between osteoporosis and oral bone loss. J. Periodontol. 2005, 76, 2125–2132.
  35. Klemetti E., Kröger H., Lassila V.: Relationship between body mass index and the remaining alveolar ridge. J. O ral Rehabil. 1997, 24, 808–812.
  36. Devlin H., Horner K.: Diagnosis of osteoporosis in oral health care. J. Oral Rehabil. 2008, 35, 152–157.
  37. Taguchi A.: Panoramic radiographs for identifying individuals with undetected osteoporosis. Jpn. Dent. Sci. Rev. 2009, 45, 109–120.
  38. Pluskiewicz W., Tarnawska B., Drozdzowska B.: Mandibular bone mineral density measured using dualenergy X-ray absorptiometry: relationship to hip bone mineral density and quantitative ultrasound at calceneus and hand phalanges. Br. J. Radiol. 2000, 73, 288–292.
  39. Drozdzowska B., Pluskiewicz W.: Longitudinal changes in mandibular bone mineral density compared with hip bone mineral density and quantitative ultrasound at calcaneus and hand phalanges. Br. J. Radiol. 2002, 75, 743–747.
  40. Payne J.B., Reinhardt R.A., Nummikoski P.V., Patil K.D.: Longitudinal alveolar bone loss in postmenopausal osteoporotic/osteopenic women. Osteoporos. Int. 1999, 10, 34–40.
  41. Naitoh M., Kurosu Y., Inagaki K., Katsumata A., Noguchi T., Ariji E.: Assessment of mandibular buccal and lingual cortical bones in postmenopausal women. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 2007, 104, 545–550.
  42. Kozłowski A.: Tomograficzna ocena narządu żucia u kobiet z osteoporozą. Ann. Acad. Med. Stetin. 2002, 48, 243–254.
  43. Kuroda S., Mukohyama H., Kondo H., Aoki K., Ohya K., Ohyama T., Kasugai S.: Bone mineral density of the mandible in ovariectomized rats: analyses using dual energy X-ray absorptiometry and peripheral quantitative computed tomography. Oral Dis. 2003, 9, 24–28.
  44. Bałczewska E.: Analiza stanu przyzębia pacjentek z obniżoną gęstością mineralną kośćca. Czas. Stomatol. 2005, 58, 798–808.
© Wroclaw Medical University